Een communistisch verhaal in een fluwelen stoel
Tekst Isa Kistemaker
Image Miranda Tate
Het welbekende verhaal van George Orwell verplaatste zich afgelopen maart naar de Nationale Opera en Ballet in Amsterdam. Als onderdeel van het Opera Forward Festival was de voorstelling van de Russische componist Alexander Raskatov twee weken lang te zien. Samen met regisseur Damiano Michieletto bracht hij Animal Farm naar het operatoneel.
Het verhaal speelt zich, in de opera, af in een slachthuis in plaats van op een boerderij.
Deze verandering maakt het voor de dieren noodzakelijker om te ontsnappen aan de mens. In een interview zegt de componist dat deze setting een metafoor is voor de gevangenissen en andere onderdrukkende systemen in de wereld. Op het podium staan ijzeren kooien opgestapeld waarin de zangers met dierenhoofden zich verschansen. Er hangt een angstige sfeer. De alcoholistische eigenaar van het abattoir (tenor Marcel Beekman) vergeet de dieren vaker wel dan niet te voeren en brengt eens in de zoveel tijd een ongelukkige naar de slachter. Wanneer varken Napoleon (bariton Misha Kiria) een revolutie start om te ontsnappen aan de erbarmelijke omstandigheden, sluiten de geiten, koeien, paarden en overige varkens zich aan bij de communistische idealen van het beest. Het podium verandert in een lege ruimte met marmeren muren waarop met rode verf de nieuwe wetten van de beweging geschreven staan.
Net zoals er inhoudelijk een contrast wordt gevormd tussen de dieren en de mensen, zijn er ook in de muziek grote verschillen te vinden. Elk dier heeft zijn eigen klankkleur die past bij het karakter van het personage. Het varieert van de lage stem van Napoleon tot de hoge stemmen van het Nieuw Amsterdams Jeugdkoor die de rollen van het gevogelte vervullen. Hierdoor zijn de personages goed te onderscheiden en blijf je het hele stuk door verrast worden. De grote verschillen in de stemmen creëren daarnaast ook een bepaalde spanning die zowat gekarakteriseerd kan worden als ongemak. Er is geen manier om je voor te bereiden op wat je gedurende twee en een half uur te wachten staat.
Door de geschiedenis van zijn moederland met moderne aspecten samen te voegen, creëert Raskatov een mooie balans tussen het originele verhaal en de huidige tijd. In moderne, roze neon letters schijnen achter op het toneel de woorden uit het boek: ‘All animals are equal, but some more than others’. Een zin die nog steeds relevant is binnen de hedendaagse politiek. Ook wanneer je in de zaal zit, voel je de betekenis van deze zin nagalmen. Het kijken naar een verhaal over communisme, ongelijkheid en hiërarchie in een theater bekleed met rood fluweel laat je toch twee keer nadenken. Net zoals het ongemakkelijke gevoel dat de muziek je ter oren brengt, voel je door het verhaal gecombineerd met de context van de Nationale Opera en Ballet iets soortgelijks. Schaamte overkomt je haast wanneer je nadenkt over het privilege dat je hebt om hier te zijn.
Het stuk stopt abrupt. Er is een feest, varken Napoleon danst met de mensen op tafel. Er is geen ‘eind goed, al goed’. Hebzucht overwint en dat zal het altijd doen.