Tekst: Isa Kistemaker
Elke Amsterdammer die in het bezit is van een fiets en deze zo af en toe of vaker gebruikt, kent het grootste gevaar op de weg: toeristen. In hordes komen ze uit het station of touringcars gestroomd, op weg naar het zo lastig mogelijk maken van het leven van de weggebruiker. Toeristen zijn er in overvloed, vooral wanneer de internationale vakanties zijn aangebroken. De plannen van de Amsterdamse driehoek - de burgemeester, politie en officier van justitie - steken hier een stokje voor.
Vrijdagmiddag, de collegezaal uit gerend naar mijn fiets die ik met dubbel slot heb vastgemaakt aan een brug over de Nieuwe Achtergracht. Er zit precies een half uur tijd tussen nu en het moment dat ik presentabel op de werkvloer moet staan. Het is zomer: dat betekent dat ik zeker weet dat ik óf te laat ga komen óf wat toeristen opzij moet gaan duwen op de Nieuwmarkt. Ondanks mijn goede geweten is dat tweede toch vaker waar ik voor kies. De Jodenbreestraat overleefd, is het altijd nog de vraag hoeveel onoplettende toeristen rechtstreeks vanuit de coffeeshop vandaag de straat over zullen steken. Dan hebben we het nog niet eens over de vakantieganger die na het roken van een wietje zelf een tweewieler opstapt, zonder enig benul van de wettelijke en sociale regels op en rondom het fietspad. Als er iets is wat ik heb geleerd van het verkeer in Amsterdam, is dat dit de ergste groep mensen is om tegen te komen, vooral als je haast hebt. Ze slingeren wat heen en weer, fietsen links, kijken achterom, naar boven, naar de grond en vooral niet vooruit. Soms vraag ik me af of ze immuun zijn voor het geluid van een fietsbel. Een paar Nederlandse beledigingen - die ze toch niet verstaan - eruit flappen, helpt beter om een botsing te voorkomen. Ik heb medelijden met zij die het niet eens naar hun gehuurde fiets hebben gemaakt, maar in plaats daarvan kokhalzend in een steegje staan of verwoed hun tas ondersteboven leeggooien op zoek naar de sleutels die nog binnen op de toonbank liggen.
Amsterdam verandert in de vakantieweken in een pretpark, als ik de woorden van artiest Jan Modaal mag lenen. Keer op keer lukt het me dan toch om zonder kleerscheuren bij de pont aan te komen. Inmiddels ben ik het gewend. Zo is Amsterdam nou eenmaal. Amsterdam, de stad waar geen ruimte is voor een dak boven je hoofd maar er wel drie coffeeshops zijn te vinden in een straal van vijftig meter. De stad waar ik geboren ben maar het liefst zo snel mogelijk aan ontkom wanneer de zomervakantie begint.
Verbod
Niet alleen ik, maar ook de machthebbende driehoek van de stad met de drie kruisjes heeft last van drugstoeristen. Het gemakkelijk verkrijgen van wiet en hasj zorgt volgens hen tot overlast in de binnenstad. Denk hierbij aan kotsende, schreeuwende en asociale toeristen. Loop over de wallen en je zult ongetwijfeld een voorbeeld van voorgaande zin tegenkomen. Nu Amsterdam massaal weer wordt bezocht na de corona lockdowns, valt het nog meer op wat de invloed van toerisme is op de stad. Opeens is het toch een stuk drukker - en ook viezer - op straat. Femke Halsema is sindsdien opgeroepen door onder meer het georganiseerd bedrijfsleven en de toerismebranche om over te gaan op actie. ‘We gaan absoluut niet naar een cannabisvrij Amsterdam, coffeeshops horen bij de stad,’ zegt Halsema in gesprek met Het Parool. ‘Maar er is ook een enorm verlangen om het toerisme bij te sturen. Onze vrijheid mag geen vrijbrief zijn voor grote groepen jongeren om in de grachten te kotsen omdat ze te veel geblowd en gedronken hebben.’
In januari 2021 is de driehoek begonnen met het protest tegen de verkoop van cannabis aan toeristen om het imago van de hoofdstad van Nederland als seks- en internationale cannabishoofdstad te veranderen. In een brief aan de gemeenteraad, opgesteld door de driehoek, wordt er gepleit voor een ‘ingezetenencriterium’ (i-criterium), ofwel dat buitenlandse toeristen binnenkort geen coffeeshops meer mogen betreden. Om dit te controleren moeten bezoekers een identificatiebewijs of een bewijs van de gemeente laten zien waaruit blijkt dat ze in Nederland wonen. Het i-criterium is een overblijfsel van de wietpas: een pas die in 2012 werd ingevoerd in Brabant, Limburg en Zeeland om drugstoeristen langs de grens tegen te gaan. Om deze pas te verkrijgen - die je nodig had om een coffeeshop te mogen betreden - moest je lid zijn van een besloten club (het b-criterium). Het handhaven van deze regel zorgde voor veel protest en illegale handel. De wietpas is daarom afgeschaft en nooit landelijk ingevoerd.
‘Veel van de grote problemen in de stad worden gevoed vanuit de cannabismarkt: van overlast door drugstoerisme tot zware misdaad en geweld’ begint de brief. Toch is er lange tijd niks gedaan tegen deze overlast uit angst voor illegale handel, net zoals bij de wietpas het gevolg was. ‘Straatdealers hangen op straat rond, vallen bezoekers lastig en gedragen zich vaak agressief’ aldus burgemeester Halsema in een interview met de Telegraaf. Wanneer het i-criterium zal worden doorgevoerd, zullen ongetwijfeld meer straatdealers opduiken. Ondanks deze angst voor illegale handel, liggen de plannen nog steeds op tafel. Om de overlast van illegale handel tegen te gaan zal het cameratoezicht in de stad worden verbeterd, er een portiersnetwerk worden opgezet en er komt een waarschuwingscampagne op verschillende sociale media, in hotels en in de openbare ruimte. Het belangrijkste punt van de brief is dat coffeeshops een keurmerk moeten behalen door te voldoen aan extra regels ‘ten aanzien van transparantie, bedrijfsvoering en voorlichting’. In ruil hiervoor mogen coffeeshops een grotere voorraad aanhouden en wordt er minder hard opgetreden bij overtredingen. Je kan je afvragen wat het nut is van een grotere voorraad wanneer er geen wiet meer aan toeristen mag worden verkocht en of deze versoepeling van straffen op overtreding niet ook bijdraagt aan onwettige verkoop.
Als het aan Amsterdam ligt
‘Geen wiet meer voor toeristen, als het aan Amsterdam ligt,’ luidt een kop van een RTL Nieuws artikel. Een nogal misleidende titel, als je het mij vraagt. Sinds wanneer zijn Femke Halsema, René de Beukelaer en de politie heel Amsterdam, of heb ik iets gemist? Ook de Telegraaf slaat hier de plank flink mis met de titel ‘Amsterdam wil geen wiet meer verkopen aan toeristen’ van een artikel uit april 2022. Ik begrijp waarom er maatregelen moeten worden genomen tegen de overlast van drugstoerisme in de stad maar ontken zeker niet de nadelige gevolgen die dit verbod zullen hebben voor vele ondernemers, die toch zeker ook deel uitmaken van wat ik Amsterdam noem.
Als het aan Louis ligt
In een gesprek met Louis, werknemer bij coffeeshop Kandinsky in de Lange Brugsteeg, wordt mijn aanname bevestigd. Zeker de helft van de bezoekers van de winkel is toerist, vertelt hij mij: ‘Als we geen wiet meer mogen verkopen aan deze groep, zal een groot deel van onze inkomsten wegvallen.’ Louis is geboren in het Verenigd Koninkrijk maar werkt nu op Schiphol. ‘Ik ben voor de wiet in Amsterdam komen wonen. Als ik het hier niet zou kunnen kopen, was ik wel ergens anders gaan wonen waar het goedkoper is.’ Hij lacht, pakt een half opgerookt jointje op uit de asbak en steekt deze aan met een van de aanstekers die verspreid over de toonbank liggen. Volgens Louis is de wiet dat wat Amsterdam zo een aantrekkelijke stad maakt. Hij verwacht dan ook dat het toerisme en hiermee een deel van de inkomsten van coffeeshops flink zullen afnemen wanneer wiet moeilijker te verkrijgen is. ‘Nou denk ik dat Kandinsky nog wel zou blijven bestaan door onze vaste Amsterdamse gasten, maar het zou zeker een einde betekenen voor een coffeeshop zoals The Bulldog die volledig draait op inkomsten uit de portemonnees van toeristen. Ik heb nog nooit een Amsterdammer horen zeggen dat ze hun wiet bij The Bulldog halen.’
Wanneer ik Louis vraag of hij weleens last heeft gehad van stonede toeristen in de winkel of op straat, schudt hij zijn hoofd. ‘Het zijn niet de stonede toeristen die overlast veroorzaken maar zij die iets te veel gedronken hebben. Daarom denk ik dan ook dat deze maatregel - lees: het i-criterium - onzin is. Als de politie minder overlast wil, maak dan de verkoop van alcohol aan toeristen verboden.’ Daar ben ik het met Louis eens. Hoe vaak ik wel eens groepen dronken Engelsen met een grote boog voorbij ben gelopen, is niet op twee handen te tellen. Er wordt op straat geplast, luid geschreeuwd en als ze echt in een baldadige bui zijn, gooien ze zo een fiets of twee de gracht in. Dan kom ik toch liever een wegversperrende groep stoners tegen.
Ondanks de meningsverschillen tussen aan de ene kant coffeeshops en aan de andere kant de hogere machten van de stad, laat Halsema in april 2022 toch weten dat de plannen zullen worden doorgezet. Met als gevolg: een tweeëntwintig kantjes tellende brief die dezelfde maand nog bij de burgemeester op de mat valt, ondertekend door de Bond van Cannabis Detaillisten (BCD). In deze brief kondigt de BCD aan dat zij het niet eens zijn met de inhoud van de verstuurde brief van Halsema aan de gemeenteraad. Halsema heeft de gemeenteraad volgens hen onjuist en onvolledig geïnformeerd wanneer het gaat om de overlast en cannabisindustrie. In het nieuwe coalitieakkoord is er vervolgens geen enkel woord besteed aan het i-criterium, ook geen reactie op de brief van de BCD.
Als het aan mij ligt
Persoonlijk denk ik niet dat de focus moet liggen op het verbieden van de verkoop van cannabis aan toeristen maar dat de aandacht verplaatst moet worden naar het geven van verkeers- en gedragslessen aan deze zelfde groep - stoned of niet. In plaats van geld verliezen aan de illegale markt, kunnen we hiermee zelfs meer verdienen en banen creëren. Als het aan mij zou liggen zou ik daarentegen wel het aantal coffeeshops terugdringen naar een redelijker aantal en hier - het is maar een idee - sociale huurwoningen van maken. Helaas ligt het niet aan mij en heb ik ook geen aspiraties om de politiek in te gaan, dus zullen we waarschijnlijk toch aan het i-criterium moeten gaan geloven, alhoewel ik twijfel aan het doorzettingsvermogen van de driehoek, sorry. Daarnaast, heeft de wietpas niet al laten zien dat het i-criterium geen rooskleurige toekomst tegemoet zal gaan? Om het met een positieve notitie af te sluiten: ik denk dat als je vijf euro meer vraagt dan nodig om voor toeristen een wietje te halen in de coffeeshop, dat je wel eens heel rijk kan worden.