De opkomst van cyborgs
Tekst en beeld: Lieke van den Belt
Technologie heeft de mens veel vooruitgang heeft gebracht. Maar daardoor wordt de mensheid wel steeds afhankelijker van technologie. Wanneer wordt ‘afhankelijk’ té afhankelijk? De scheidslijn tussen mens en machine lijken steeds kleiner te worden. De allerrijksten van onze planeet experimenteren volop met het samensmelten van de mens met nieuwe technologie. Voorlopers in deze cyborg revolutie zijn tech miljonair Elon Musk en zangeres Grimes: Hollywood’s meest spraakmakende ex-koppel.
Op het eerste gezicht lijken ze niet echt bij elkaar te passen, Grimes en Elon Musk. Hij, Musk, is vijftig jaar oud en vooral bekend als eigenaar van elektrisch automerk Tesla, oprichter van online betaalsysteem Paypal en ruimtebedrijf SpaceX. Zij, Grimes, is 33 jaar oud en geboren als Claire Boucher. Grimes is geliefd in de indie-muziekscene voor haar electropop, maar stond gedurende de relatie met Elon vooral bekend als zijn 'gothic girlfriend'. Wat ze gemeen hebben, is een voorliefde voor de ruimte en robots; alles futuristisch en dystopisch.
De technologische invloed van dit koppel is al te zien in de songteksten van Grimes:
And if you long to never die
Baby, plug in, upload your mind
Come on, you're not even alive
If you're not backed up on a drive
Fitbit in je schedel: Van lopende band naar cyborgs
Als we kijken naar het technologische wonder ex-koppel breng Grimes de creatieve en ideologische componenten, Musk heeft het geld en de middelen om sciencefiction werkelijkheid te maken. Of hun gedeelde toekomstvisie uitmondt in een utopisch paradijs of een dystopische hel, laten we voor nu nog even in het midden. Musk onderzoekt met zijn bedrijf Neuralink in ieder geval al wel de mogelijkheid om chips te implanteren in mensen hun hersenen. Zelf noemt hij de chip ‘een fitbit in je schedel’ en hoopt hij op deze manier mensen het leven makkelijker te kunnen maken. Met zo’n chip komt het internet als het ware direct in je brein en kan je bijvoorbeeld muziek luisteren zonder tussenkomst van een koptelefoon.
Het hebben van een chip in je lichaam, maakt je een ‘cyborg’. Er zit een verschil tussen een robot en een cyborg. Een robot is namelijk volledig mechanisch. Een cyborg daarentegen is half mens, half robot, bestaande uit organisch materiaal en technologisch staal. Het is de samensmelting van mens en machine. De overkoepelende term die we gebruiken voor intelligente machines is ‘Kunstmatige Intelligentie’, beter bekend onder de engelse afkorting AI: (Artificial Intelligence). Dit kunnen robots zijn, maar ook zoiets als de spraakbediening in je telefoon. Siri, Alexa en Google Voice Assistent zijn allemaal AI.
Een Neuralink chip in je brein klinkt misschien niet even aantrekkelijk voor iedereen, zeker gezien de samenzweringstheorieën over coronavaccinaties. Een cyborg-chip zoals die van Musk kan echter ook helpen om neurologische ziektes zoals Parkinson en Alzheimers te verlichten. Musk’s chip is al getest op een varken en een aap, en dat verliep goed. De aap kon onder andere telepathisch videogamen, zonder gebruik te maken van een afstandbediening. Musk hoopt eind 2021 te kunnen starten met het testen op mensen.
Kunstmatige lichamen
Sinds de industriële revolutie heeft technologie ons leven makkelijker gemaakt. Wat begon met de lopende band in fabrieken is uitgegroeid tot de technologie van vandaag: een TomTom of Google Maps vertelt je de weg en Siri assisteert je bij je dagelijkse taken. Onze mobieltjes zijn zakcomputers, zelfs sterker dan de techniek die werd gebruikt bij de eerste missie naar de Maan. Daarnaast weet onze telefoon wie we zijn en wat we willen door gebruik te maken van persoonlijke cookies. Maar, een telefoon is nog niet verbonden met ons lichaam en kan je uitzetten. Dit is niet het geval als de technologie ín je lichaam zelf zit, zoals bij cyborgs.
Cyborgs hebben naast kunstmatige intelligentie namelijk ook een kunstmatig lichaam. In 2004 werd het paspoort van de Britse kunstenaar Neil Harbisson niet vernieuwd, omdat hij met een elektronisch apparaat op zijn pasfoto stond, wat verboden is. Het elektronisch apparaat betrof een antenne met kleurensensor, geïmplanteerd in Harbisson’s schedel. Harbisson werd geboren met totale kleurenblindheid. Zijn antenne maakt het mogelijk om kleuren te ‘horen’ en moet volgens hem worden gezien als een orgaan: deel van hemzelf. Uiteindelijk mocht Harbisson met zijn antenne op de foto en werd hij ‘s werelds eerste cyborg erkend door een overheid. Harbisson behoort tot een groep mensen die zichzelf biohackers noemen. Biohackers zijn mensen die zichzelf met behulp van technologie ‘upgraden’, ze zijn als het ware doe-het-zelf cyborgs. Verschillende filosofische stromingen, zoals transhumanisme en posthumanisme zijn ontstaan vanuit het streven van de mens om zichzelf te ontstijgen. Transhumanisme wil de menselijke conditie verbeteren dankzij technologie, zodat we een intelligenter soort worden en langer leven, als [i]post-humans.[i/] Voorbij de mens dus. Mensen zijn dieren met een wens om de natuur te overwinnen. Technologie kan hierbij helpen.
Weerstand en tegenstanders
Röntgenstraling waarnemen en kleuren ‘horen’: dit alles neigt naar het bovennatuurlijke, wat ons kriebels kan geven. Naast angst voor het onbekende zijn er ook andere redenen voor weerstand. Zoals problemen met privacy en reclame. Wat als je midden in de nacht wakker wordt van een advertentie die zich afspeelt in je hoofd, zonder de mogelijkheid het internet uit te zetten? Ook is er bezwaar tegen het feit dat de overheid of derden je zouden kunnen bespioneren. Echter heeft iedereen toch al een mobieltje, het perfecte afluisterapparaat.
Tegenstanders van cybertechnologie, ook wel ‘bioconservatieven’ genoemd, vinden dat medisch gezien technologie alleen onze vaardigheden mag herstellen, niet verbeteren. Medicijnen en gezondheidszorg hebben er al voor gezorgd dat we langer en makkelijker leven, technologie zou ons bovenmenselijk maken. Historicus en schrijver van de bestseller Sapiens, Yuval Noah Harari, is daarnaast bang dat een robotrevolutie voor meer inkomensongelijkheid zou zorgen. Hij waarschuwt ons voor het ontstaan van een cyborg elite. In de wereld van kapitalisme lijkt er altijd een nieuwe upgrade mogelijk, en de beste upgrades zijn waarschijnlijk alleen bereikbaar voor de rijken.
We zijn vaker bang geweest voor nieuwe technologie en misschien hebben we daar wel een goede reden voor. Geld is macht en op het moment dat ik dit artikel schrijf is Elon Musk de rijkste man ter wereld. Musk wil onder andere Mars koloniseren omdat hij gelooft dat het gaat over ‘het overleven van de mensheid’. Dat is op zich een nobel streven, maar het is belangrijk om te weten wat hij bedoelt met de mensheid. Kunnen ook de armen een plekje bemachtigen op de rode planeet?
Technologie is macht en deze macht is onbereikbaar voor de meeste gewone mensen. Cyborgs en chips in hoofden voelen ver van ons vandaan, omdat we het niet snappen, maar de rijken lijken meer op de hoogte te zijn. Het is geen toeval dat ‘s werelds allerrijksten werken in de technologische wereld, zoals Mark Zuckerberg van Facebook en Bill Gates van Microsoft. Miljonairs zijn misschien niet allemaal de slechterik zoals in het sprookje van Robin Hood, alleen hebben hun acties wel de kans om kwaadaardig uit te pakken. Hopelijk blijft de toekomstige mens menselijk genoeg om aan elkaar te denken.