Text: Anna Scholder
Image: Rachel Kok
De spanning van een horrorfilm of een goede thriller heeft voor mij een ongelofelijke aantrekkingskracht. Maar iedereen die mij een beetje kent, weet dat ik niet gemaakt ben voor deze genres: zelfs onder een deken, met alle lichten aan op klaarlichte dag, omringd door vijf kussens, kom ik spannende scènes nauwelijks door. Al doe ik mijn ogen dicht om beelden de toegang tot mijn netvlies te weigeren. Mijn laatste ontdekking om deze films toch dragelijk te maken, kwam dan ook vrij onverwachts. De JBL-box van mijn toenmalige huisgenoot – waar mijn laptop aan verbonden was en vanwaar de gruwelklanken van de film zich een weg baanden tot mijn oren – was leeg. Opeens viel het geluid weg terwijl de film doorspeelde. En poef! De betovering was verbroken. De scène was zijn spanning verloren. Voor mij ging een nieuwe wereld open: de film verloor plotsklaps zijn magie.
Ik kwam tot de realisatie dat de magie van een film vaak niet in de dialoog (die wellicht überhaupt bij horrorfilms enige diepgang mist) of in de soundeffects van mishandelde groentes zit. Stomme films, de zwart-witfilms van begin vorige eeuw met Charlie Chaplin als boegbeeld, onderbouwen dat muziek het belangrijkste geluid is voor een film. Zwart-witbeelden van acteurs, die met overdreven gebaren een boodschap of verhaal proberen over te brengen, worden ondersteund en gedragen door de klanken die een orkest produceert. Deze klanken maken het mogelijk om de gedachtes en gevoelens van de personages uit te drukken. Muziek zorgt voor een continuïteit in de film, een theatrale opbouw, een afsluiting en een zekere voldoening. De theatrale opbouw van de compositie staat niet alleen centraal in filmmuziek. Ook binnen het genre klassieke muziek weten componisten als Tsjaikovski, Chopin en Debussy te spelen met een veranderende melodielijn om gaandeweg een verhaal te vertellen. Zelfs zonder beeld bezit romantische muziek de kracht bij mij kippenvel en betraande ogen te ontlokken.
Filmmuziek zorgt er dus voor dat een kijker de aandacht erbij houdt: het sleurt je mee in het verhaal. En let maar eens goed op; met het thema – een belangrijke en herkenbare melodie – wordt gespeeld. De melodie kan in mineur of majeur worden gezet, versneld of vertraagd worden en dit alles beïnvloed het gevoel dat bij de kijker wordt opgeroepen. Een goed voorbeeld hiervan is de film Up uit 2009. Het muzikale thema van Carl en Ellie komt steeds terug op een net andere manier; bij hun eerste ontmoeting, de bruiloft, Ellie’s ziekte en dood en het waarmaken van hun gedeelde droom op het einde, is het thema te herkennen. Maar ook de film WALL-E, waar pas in de veertigste minuut een gesproken dialoog plaatsvindt, geeft de dragende rol van muziek weer. In beide films brengt het romantische thema van de melodie mij keer op keer bij het hoogtepunt van zachtjes huilen tot luid snikkend. Beeld en geluid zijn zelfs zo onlosmakelijk verbonden dat ik tegenwoordig een nummer als Pretty Woman niet meer kan loskoppelen van Julia Roberts, Dirty Dancing niets vind zonder Time of my life en Don’t You (forget about me) voor altijd aan de vuist van John Bender (Judd Nelson) heb verbonden: en vergeten zit er inderdaad niet in.