Delfts Blauw uit China
Text Megan Masselink
Image Rachel Kok
‘Hollands Delfts Blauw blik met stroopwafels - €4,75 - Made in China’. Ik sta in een souvenirshop in het centrum van Amsterdam. Langzaamaan vormt zich een rij bij de kassa. Een oudere Amerikaanse vrouw komt naast me staan. Ze vraagt me of ik interesse heb in het blikje. ‘Do you like stroepwahfels as well? I love them!’ Ik vertel haar over mijn huidige fascinatie en hoe deze ambachtelijke kunstvorm wordt vertaald in massatoerisme. Semi-geïnteresseerd besluit ze, zelfs na mijn uitleg over zelfgebakken stroopwafels versus die afkomstig uit de fabriek, dat het blauwe blikje mee naar huis gaat. Terug naar de Verenigde Staten.
In een andere souvenirshop vind ik een theeset in de blauwe stijl. Ik raak aan de praat met een Duits koppel dat zich buigt over de overvloed aan blauwe figuurtjes. ‘Sehr schön, all das Handwerk.’ De man heeft zelf kunstgeschiedenis gestudeerd. Ze zijn ook in Delft geweest, bij het Royal Delft Museum. Royal Delft, het bedrijf dat al sinds 1653 verbonden is aan de productie van Delfts Blauw serviesgoed, exposeert het authentieke serviesgoed in eigen museum. Daar zijn de souvenirs echter zo duur, dat het voorbijgaat aan het concept van een souvenir: een redelijk goedkoop aandenken aan een mooie reis. Dan maar een goedkopere, niet-authentieke versie, maar wel met bewuste achtergrondkennis.
Tegenwoordig wordt de Delfts Blauwe stijl veel gebruikt voor de verkoop van aandenkens. Je zou het bijna als kitsch kunnen bestempelen; werk dat de indruk geeft kunst te zijn, maar juist van smakeloosheid getuigt. Dit is echter niet altijd zo geweest. In de 17e eeuw was Delfts Blauw serviesgoed nog een opkomende kunstvorm. Delftse porseleinbakkers zagen hoe Chinees blauw-wit porselein werd meegevoerd door de handelsschepen van de V.O.C. Te duur voor de meeste gezinnen in die tijd bood een alternatieve vorm van aardewerk de uitkomst. Door de innovatie van ambachtelijke schilder- en baktechnieken verwierf het aardwerk een steeds hogere status binnen de kunstwereld. Uiteindelijk is een eenvoudig en goedkoop alternatief voor duur porselein getransformeerd tot een waardige ambacht.
Delfts Blauw is echter geen beschermde handelsnaam. Dit betekent dat in principe iedereen zijn kunst Delfts Blauw kan noemen. Het is daarom makkelijk reproduceerbaar, ook voor de souvenirmarkt. De transformatie van het iconische serviesgoed door de eeuwen heen reflecteert een dunne lijn waar veel kunstvormen zich langs balanceren. Souvenirs horen goedkoop en toegankelijk te zijn. Het gaat er tenslotte natuurlijk om dat je ergens geweest bent en dat je dat kunt laten blijken in de vorm van een fysieke, al dan niet authentieke herinnering. Delfts Blauw is per slot van rekening een authentieke kunstvorm, met een unieke achtergrond en bijpassende ambachtelijke technieken. Tegelijkertijd is het tot stand gekomen als goedkope kopie van Chinees blauw-wit porselein en daarom zonder ‘authentieke’ stempel vaak gekopieerd en geproduceerd, met een uiteindelijke verwerving tot kitsch.
Een nuancering van beide kanten openbaart zich als ik gedag zeg tegen het Duitse koppel in het Royal Delft Museum en ik de Amerikaanse vrouw tevreden de souvenirshop zie verlaten met haar metalen blikje stroepwahfels.