Drugs:cultuur:natuur:mens
Tekst: Titus Scholten Beeld: Sara Kerklaan
Als kinderen draaien we rondjes om onze as om ons draaierig te voelen; apen eten gefermenteerd fruit om dronken te worden; berggeiten eten hallucinogeen mos om te ‘trippen’. Drugs zijn van alle tijden. Hoe vindt de behoefte van de mens om in altered states of consciousness te geraken zijn uiting in de moderne wereld? Door de commercialisatie van drugs door het Westen, tezamen met mijn eigen ervaringen als anekdotische toevoeging, onderzoek ik of de huidige houding van de Westerse wereld tegenover drugs wel houdbaar is.
Terug van nooit weggeweest
In de oudheid werd de godin van de landbouw en vruchtbaarheid, Demeter, op verschillende plekken vereerd. Bij sommige van deze, in bijzonder bij Eleusis, werd een drank gedronken, kykeon. Door de anekdotes die daarvan zijn opgetekend wordt vermoed dat deze drank hallucinogene eigenschappen had. Het bracht de toeschouwers in een trance-achtige hoedanigheid en hierdoor werden diepe inzichten vergaard. Vele bekende filosofen kwamen langs bij de ‘mysteriën van Eleusis’, waaronder Socrates en Plato. Ook werd in het oude India de god Shiva met bhang aanbeden, een drank die heden ten dage ook nog wordt gedronken. Bhang bevat een mix aan verschillende kruiden en planten, waaronder cannabis. In Victoriaans Engeland werd door de adel geëxperimenteerd met psychedelische substanties, veelal uit verveling. In een atmosfeer van verwondering en geïnspireerd door verhalen over de Oriënt, werden drugs zoals laudanum (een opium tinctuur) of ammonia gebruikt. Deze tendens trekt door. De psychedelische revolutie van de jaren zestig is befaamd en in de tegenwoordig zijn er de grote legaliserings- en decriminaliseringsbewegingen in landen zoals de Verenigde Staten en Portugal.
Zelf werd ik gegrepen door de spirituele tradities van de wereld tijdens mijn spirituele reizen met psychedelica. Van hindoeïsme en boeddhisme tot het Westerse occultisme van Madame Blavatsky, die deze ideeën een wetenschappelijke tint probeerde te geven: ik werd opgezogen door een wonderbaarlijke wereld vol nieuwe ideeën, fantastische beeldspraak en mysterieuze methoden. Verlichting was binnen handbereik, nu nog slechts de vingers uitstrekken en die nevelachtige abstractie bij de lurven grijpen.
Iets fascinerends schuilt in de beneveling. Waar vroeger het individu moest zoeken naar deze drugs wordt het heden ten dage vaak door bedrijven aangeboden. Legale marihuana wordt in sommige Amerikaanse staten gewoon over de toonbank verkocht en bij de apotheek zijn ook hallucinogene middelen te verkrijgen, als je maar weet waar je naar moet zoeken. Het romantische puberale avontuur van op zoek gaan naar drugsdealers is vaak niet meer noodzakelijk. Smartshops springen als paddenstoelen uit de grond en coffeeshop-imperiums zoals Greenhouse schieten wortel in verschillende delen van de wereld. De commercialisatie van drugs is een feit, maar hoe beïnvloed dit de drugs zelf?
Drugs?!
Drugs zijn vaag, ook voor wetenschappers. Drugs activeren chemische systemen in het lichaam. De zogenaamde neurotransmitters in je brein zorgen dat chemicaliën reacties teweegbrengen in het lichaam. Hoe drugs, wanneer die worden ingenomen, neurotransmitter beïnvloeden is nog veel wetenschappelijk debat over. Ze kunnen bepaalde indogene chemicaliën, zoals serotonine of dopamine, vervangen of activeren, waardoor een bepaalde reactie teweeg wordt gebracht. Verschillende drugs activeren andere neurotransmitters maar omdat vele drugs niet vrij onderzocht mogen worden is hier nog relatief weinig neurologische en scheikundige data over.
Wat in het hoofd gebeurt, heeft ook invloed op het lichaam. Elke drugs heeft zijn eigen uitwerking op het bewustzijn en het brein, wat correspondeert met een fysieke reactie. Eén van de bekendere voorbeelden hiervan is ataraxia. Door de manier waarop de heroïne het lichaam binnentreedt (via de aderen) is de fysieke reactie veel sterker dan wanneer men het rookt, zoals bij opium. Hierdoor versteent het lichaam van een heroïnegebruiker. Vaak voelt men hierbij tintelingen in het lichaam bij lagere doseringen, of totale verstening bij hoge hoeveelheden, wat in sommige gevallen tot de dood kan leiden.
Heroïne is nog nooit in mijn aderen geweest, maar vele andere middelen zijn via mijn keel of neus wel in mijn brein terechtgekomen. Een rijke variatie aan lichamelijke ervaringen kwam hierdoor tot mij terwijl ik met dezelfde snelheid mij meer vervreemd voelde van mijn eigen Zijn, zeker in de nasleep van de trip. Een bepaald soort vaagheid werd zich van mij meester. Een onbestemd gevoel dat ik hier niet thuishoorde en de wereld een plek was die slechts voor manisch-depressieven helder overkwam. De wereld was oneerlijk, onnatuurlijk en gekmakend.
Culturele revolutie, of natuurlijk beloop?
Alle drugs die over de toonbank verkocht worden zijn tegenwoordig door de mens vervaardigd. ‘Natuurlijk’ in de pure zin van het woord zijn ze niet meer. Chemicaliën worden toegevoegd om het groeiproces te bevorderen (zoals met wiet en paddo’s), ze worden versneden met andere substanties uit winstoogmerk (zoals met cocaïne) of ze hebben alle pretentie van natuurlijkheid losgelaten en worden alleen nog in laboratoria geproduceerd (zoals LSD). ‘Outdoor’-wiet, wiet waar verder geen chemische substanties aan worden toegevoegd om het groeiproces te bevorderen, wordt met kunstmest verzorgd. ‘Natuurlijk’ bestaat niet meer, niet in de drugwereld.
Welk effect hebben deze ‘aangepaste drugs’ op het lichaam en het bewustzijn? Je kan niet meer zeker zijn dat de wiet die je in de coffeeshop koopt ‘au naturel’ is. In je wiet zitten veel chemicaliën die je meerookt en die de high beïnvloeden. Ervaren stoners schijnen hier onderscheid in te kunnen maken (alhoewel anekdotisch materiaal van fervente wietrokers wellicht met een korreltje zout genomen zouden moeten worden). De natuur in drugs is aangevuld door cultuur, oftewel menselijk handelen. ‘Puur natuur’ is niet meer te krijgen.
De ‘onnatuurlijke drug’ lijkt een fenomeen te zijn dat pas in de moderne tijd is opgedoken en houdt verband met de ‘massaproductie’ van drugs. Dit is niet vrijblijvend: toen men ontdekte dat Tabernanthe Iboga, een plant die in West-Afrika groeit, een effectief middel was voor het behandelen van heroïneverslaafden, zijn hele stukken bos platgebrand om deze plant op grote schaal te verbouwen voor de Westerse markt. Nu dreigt een ecologische ramp zich te voltrekken: de Iboga-plant trekt veel grondstoffen uit het land waar het op wordt verbouwd, waardoor vaak na een enkele oogst alweer een nieuw stuk land gevonden moet worden. Het duurt lange tijd voordat de grond weer voldoende is aangesterkt om een nieuwe oogst aan te kunnen. De vraag, echter, neemt toe, waardoor boeren vaak meer willen verbouwen in kortere tijd om hun winst te vergroten.
Ook op andere wijzen wordt drugs door de Westerse markt vervormd en voor haar eigen doeleinden ingezet. Zo wordt een bestandsdeel dat van nature voorkomt in cannabis, THC, gesynthetiseerd en verkocht op de Amerikaanse markt als een opwekker van het hongergevoel en voor sommige vormen van spierpijn in de vorm van een pilletje. Deze pil, genaamd Marinol, heeft bijwerkingen zoals misselijkheid. Voorstanders van het legaliseren van cannabis kraaien dat dit onrechtvaardig gebruik is van de plant.
Zoals altijd is de Westerse wereld de hoofdoorzaak van al het wereldleed. Ik chargeer natuurlijk, maar men ontkomt niet aan het knagende gevoel dat een zekere terughoudendheid gepast zou zijn ten opzichte van het massa-denken over drugs. Dit is verder geen moraliserend artikel, maar ik denk wel dat we een meer rationele, sobere houding tegenover drugs nodig hebben. Als we hiermee beginnen zouden we meer onderzoek kunnen doen naar de werking van deze substanties, omdat ze van de lijst van illegale substanties gehaald kunnen worden. De eerste stap richting deze oplossing is decriminalisering, wat in onder andere Portugal al gedaan wordt. Als we ons kunnen losmaken van de manie rondom drugs kunnen we wellicht inzien waar ze daadwerkelijk nuttig voor kunnen zijn.